ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ

Home / ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε την ακριβή χρονολόγηση και το δημιουργό των σημερινών Ελληνικών παραδοσιακών χορών και αυτό γιατί όπως και στο δημοτικό τραγούδι, χορογράφος είναι ο λαός. Ακόμη πιο δύσκολο είναι να αποδείξουμε ότι οι σημερινοί χοροί χορεύονταν και στην αρχαιότητα με την ίδια μελωδία, τα ίδια ακριβώς βήματα ή την ίδια έκφραση. Έχουμε όμως σοβαρές ενδείξεις που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ορισμένοι τουλάχιστον νεοελληνικοί χοροί αποτελούν συνέχεια των αρχαίων και δεν έπαψαν ποτέ να χορεύονται στην Ελλάδα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με τις ίδιες κινήσεις, το ίδιο σχήμα, την ίδια έκφραση, την ίδια λαβή και το ίδιο μουσικό μέτρο.

Πρώτη σοβαρή ένδειξη αποτελεί ο χορός που περιγράφει ο Ξενοφώντας στην Κύρου Ανάβαση όπου στο συμπόσιο πρώτοι σηκώθηκαν και χόρεψαν οι Θράκες μαζί με τα όπλα τους και σύμφωνα με τη μελωδία που έπαιζε ο αυλητής ενώ συγχρόνως πηδούσαν ψηλά και χρησιμοποιούσαν τα μαχαίρια τους. Στο τέλος δε, όπως φάνηκε σ’ όλους, ο ένας από τους δύο χορευτές χτυπάει με το μαχαίρι του τον άλλο. Ο δε άλλος έπεσε κάτω με τέχνη. Στο χορό αυτό βλέπουμε τους δύο χορευτές να μονομαχούν με τα μαχαίρια τους και με χορευτικές κινήσεις και με μεγάλη επιδεξιότητα να προσπαθούν ο ένας να αποφύγει τα χτυπήματα του άλλου. Και σήμερα βλέπουμε τις ίδιες ακριβώς χορευτικές κινήσεις, την ίδια επιδεξιότητα, επιθετικότητα και προσποίηση στους Ποντιακούς χορούς. Όπως στο χορό που περιγράφει ο Ξενοφώντας έτσι και στο χορό «μαχαίρια» που χορεύουν οι σημερινοί Πόντιοι. ο ένας χορευτής χτυπάει δήθεν τον άλλο µε το μαχαίρι, εκείνος πέφτει κάτω και κάνει το σκοτωμένο, ενώ ο νικητής συνεχίζει το χορό. Έχοντας υπόψη µας ότι ο Νεοελληνικός Ποντιακός χορός χορεύεται πανομοιότυπα µε το χορό που περιγράφει ο Ξενοφώντας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι δύο χοροί έχουν άμεση σχέση και ότι ο ένας αποτελεί συνέχεια του άλλου.

Άλλη ένδειξη είναι ο χορός που ο Λουκιανός ονομάζει «Όρµον» και περιγράφει µε πολλές λεπτομέρειες. Ο δε όρµος είναι χορός κοινός των εφήβων και των παρθένων, που χορεύουν ο ένας κοντά στον άλλον και σχηματίζουν αληθινό «Όρµον». Σέρνει το χορό ο έφηβος και χορεύει επιδεικνύοντας µε τις κινήσεις του πράξεις νεανικές και όσα μετά θα πράξει στον πόλεμο και ακολουθεί η παρθένος που δείχνει στις άλλες να χορεύουν κόσμια και κατ’ αυτόν τον τρόπο πλέκεται ο όρµος από σωφροσύνη και ανδρεία. Το σχήμα του χορού (όρµος = περιδέραιο = κύκλος), οι κόσμιες κινήσεις των παρθένων και οι επιδεικτικές του έφηβου που μπαίνει μπροστά, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα, και τέλος η θέση των χορευτών µας οδηγούν στο σημερινό συρτό ή καλαματιανό.

Ο Λουκιανός επίσης μνημονεύει το χορό Γέρανο που κατά τον Πλούταρχο επινοήθηκε από το Θησέα . Έλεγαν πως όταν ο Θησέας έφτασε στη Δήλο από την Κρήτη, όπου είχε σκοτώσει το Μινώταυρο, αφού προσέφερε ευχαριστήρια θυσία, χόρεψε μαζί µε τους νέους, που είχε λευτερώσει, το χορό αυτό. Τον ίδιο χορό χορεύουν και σήμερα στην Τσακωνιά της επαρχίας Κυνουρίας του Νομού Αρκαδίας µε το όνομα Τσακώνικος ή Γέρανος.

Εκτός όμως από τις μαρτυρίες αυτές, που µας οδηγούν σε συγκεκριμένους Νεοελληνικούς χορούς, υπάρχουν και πολλά άλλα στοιχεία που µας πείθουν ότι πολλοί σημερινοί χοροί είναι απόγονοι των αρχαίων.

Πολλά μνημεία που χρονολογούνται από το 15ο και 16ο Π.Χ. αιώνα φανερώνουν πως ο χορός ήταν πολύ διαδομένος κατά την Κρητοµυκηναϊκή περίοδο. Κατά το Λουκιανό πρώτη η θεά Ρέα εντυπωσιασμένη από το χορό έβαλε στη Φρυγία τους Κορύβαντες να χορέψουν και στην Κρήτη τους Κουρήτες. Επίσης αναφέρει ότι όχι µόνο οι απλοί πολίτες αλλά και οι ευγενέστεροι Κρήτες εξασκήθηκαν τόσο πολύ που έγιναν άριστοι χορευτές. Σε ανάγλυφο, που βρέθηκε στο Παλαιόκαστρο Κρήτης, βλέπουμε χορεύτριες να χορεύουν γύρω από λυράρη κάτι δηλ. που γίνεται και σήμερα µε τους λαϊκούς οργανοπαίχτες στα διάφορα πανηγύρια. Ακόμη βλέπουμε σε τοιχογραφίες της Αγίας Τριάδας και της Κνωσού χορευτικές παραστάσεις. Ο Όμηρος, όχι για να κατηγορήσει αλλά για να παινέσει τον Κρήτα ήρωα Μηριόνη, τον ονόμασε «ορχηστήν», και τόσο πολύ ήταν γνωστός και διακρίνονταν για τη χορευτική του τέχνη, ώστε όχι µόνο οι Έλληνες τον γνώριζαν, αλλά και αυτοί οι Τρώες, που ήταν εχθροί του.

Τέλος ο Αθήναιος και ο λεξικογράφος Ησύχιος περιγράφουν το χορό «Τελεσιάς». Ο Αθήναιος αναφέρει πως ο χορός αυτός χορευόταν µε όπλα και ότι πήρε το όνομά του από κάποιον Τελέσιο. Αντίθετα ο Ησύχιος περιγράφει το χορό µε ξίφος. Εάν βέβαια δεχτούμε την περιγραφή του Ησύχιου βρισκόμαστε πιο κοντά σ’ ένα Νεοελληνικό χορό που χορεύεται στα χωριά της Καρδίτσας και λέγεται «χορός του μαχαιριού».

Πρέπει λοιπόν αναμφισβήτητα να παραδεχτούμε πως όλες αυτές οι µαρτυρίες µας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι Νεοελληνικοί παραδοσιακοί χοροί αποτελούν συνέχεια των αρχαίων. Ο Εθνικός χορός είναι στενά δεμένος µε τις παραδόσεις και τον τρόπο ζωής των κατοίκων μιας χώρας. Πολλές φορές αποτελεί απεικόνιση του πολιτιστικού επιπέδου ενός λαού. Οι χοροί Π.χ. λαών µε χαμηλό πνευματικό επίπεδο είναι περιορισμένης εκφραστικής ακτίνας, χαρακτηρίζονται από το σεξουαλικό στοιχείο και πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτούς παίζει η λεκάνη.

Αντίθετα οι Ελληνικοί χοροί, στη διαμόρφωση των οποίων επέδρασε η ωραιότητα του τοπίου, οι περίφημες κλιματολογικές συνθήκες, η γεωγραφική θέση, που συνέβαλε στη δημιουργία ενός ανώτερου πνευματικού πολιτισμού και η ένδοξη ιστορία µας πήραν τη μορφή της εκφράσεως όλων εκείνων των συναισθημάτων των ωραίων, που προάγουν το άτομο και που δεν έχουν σχέση µε την ύλη, αλλά µε το δημιουργικό πνεύμα.

• Ηπειρώτικοι

Οι Ελληνικοί χοροί διαφέρουν από τόπο σε τόπο και από περιοχή σε περιοχή κι αυτό, γιατί η διαμόρφωσή τους εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες, από τη μορφολογία του εδάφους κλπ. Στην Ήπειρο, το «δριμύ ψύχος», τα ψηλά βουνά, το ορεινό έδαφος και οι απότομες χαράδρες επιβάλλουν τα βαριά ενδύματα και τα βαριά υποδήματα (με καρφιά), πράγμα που τους υποχρεώνει να σέρνουν τα πόδια τους (να περπατούν δηλ. βαριά) και να κάνουν περιορισμένες κινήσεις. Τις κινήσεις αυτές οι Ηπειρώτες τις μεταφέρουν και στους χορούς τους. Χορεύοντας λοιπόν εκφράζουν τα συναισθήματά τους με αργές και ήπιες κινήσεις και όχι με απαλά και παιχνιδιάρικα βήματα.

Κοφτός

Ηπειρώτικος χορός, που εξυμνεί την ανδρεία και την παλληκαριά. Είναι ζωηρός και λεβέντικος. Το όνομά του το πήρε από το απότομο σταμάτημα της μουσικής, κάθε 22 βήματα, όπου ο χορευτής σταματάει την κίνηση και σηκώνει τα χέρια του προς τα πάνω. Το σταμάτημα αυτό είναι αρκετό, για να θαυμάσουν και να καμαρώσουν όλοι το παράστημά του. Τα 22 βήματα τα μετράμε σε τρία εξάρια και ένα τεσσάρι. Το δεύτερο βήμα έρχεται πάντοτε πίσω από το δεξί πόδι, Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες προς τα πάνω. Το μέτρο του χορού είναι τα 2/4. Τα βήματά του είναι σαν του Καλαματιανού. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

Φυσούνι

Χορεύεται στην Πρέβεζα, κυρίως από γυναίκες, με λαβή των χεριών απ’ τους ώμους. Το όνομά του το πήρε από κάποιο αέρα, που φυσάει στην περιοχή αυτή. Γι’ αυτό και ο ρυθμός του χορού είναι γρήγορος, σε αντίθεση βέβαια με τους άλλους Ηπειρώτικους χορούς. Αποτελείται από 16 βήματα, που μετράμε σε οχτάρια. Αρχική θέση είναι η προσοχή, με μικρή στροφή του σώματος προς τα δεξιά. Το μέτρο του χορού είναι τα 9/8.

Βλάχα Κόνιτσας

Λέγεται «Βλάχα Κόνιτσας», γιατί χορεύεται στην Κόνιτσα της Ηπείρου, και «Κεντημένη ποδιά», από τα λόγια που λέγονται στο τραγούδι. Χορεύεται από γυναίκες µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες, και σε ρυθμό 2/4. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Ο χορός αποτελείται από 8 βήματα που επαναλαμβάνονται δύο φορές.

Μενούσης

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Ήπειρο, µε λαβή των χεριών απ’ τους ώμους, µε το γνωστό τραγούδι \”ο Μενούσης ο Μπιρμπίλης κι ο Μεµέτ Αγάς… μεθυσμένος ο Μενούσης πάει την έσφαξε, το πρωί ξεµεθυσµένος πάει την έκλαιγε». Ο χορός αποτελείται από 10 βήματα. Αρχική θέση είναι η διασταύρωση του δεξιού ποδιού πάνω από το αριστερό, όπως και στον Τσάµικο. Το μέτρο του χορού είναι τα 2/4.

Ρόβας

Χορεύεται στην Ήπειρο, συνήθως από γυναίκες, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Ο χορός αποτελείται από 32 βήματα, που χωρίζουμε σε τέσσερα μέρη των οχτώ βημάτων, και από καλαματιανό, που επαναλαμβάνεται δύο φορές. Το μέτρο του χορού είναι τα 2/4. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

Συρτός Στα Τρία

Ο χορός αυτός, εκτός απ’ την Ήπειρο, χορεύεται και σ’ άλλες περιοχές, όπως στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, από άνδρες και γυναίκες. Αποτελείται από 6 περπατητά (αργά) βήματα. Τα βήματα του χορού αυτού τα βρίσκουμε σε πολλούς άλλους χορούς. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Η λαβή του χορού γίνεται απ τις παλάμες, σε ορισμένες όμως περιοχές χορεύουν το «Συρτό στα Τρία» πιασμένοι απ’ τις παλάμες και με λυγισμένους τους αγκώνες. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Ήπειρο, και κυρίως στην περιοχή των Ιωαννίνων, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και σε ρυθμό 2/4. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το Α’ μέρος αποτελείται από 15 βήματα που επαναλαμβάνονται δύο φορές, και το Β’ μέρος από 16 βήματα. Οχτώ βήματα γίνονται προς τη φορά και οχτώ αντίθετα της φοράς, δηλ. προς τα αριστερά. Βέβαια, τα βήματα του Β’ μέρους μπορεί να γίνουν και όλα προς τη φορά.

Ζαγορίσιος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στο Ζαγόρι της Ηπείρου, µε λαβή των χεριών από τους καρπούς και λυγισμένους τους αγκώνες. Ο χορός αποτελείται από 16 βήματα, που τα χωρίζουμε σε τέσσερις τετράδες. Το μέτρο του χορού είναι τα 5/8. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

Βασίλω η Αρχόντισσα

Λέγεται «Βασίλω Αρχόντισσα» από τα λόγια του τραγουδιού που αναφέρονται στην κόρη του άρχοντα Νικολάκη Αβέρωφ από το Μέτσοβο, που άρπαξαν οι κλέφτες και την αντάλλαξαν με τόσο χρυσάφι, όσο ήταν και το βάρος της. Στο Μέτσοβο το τραγούδι αυτό δεν χορεύεται, αλλά είναι μοιρολόγι (πένθιμο τραγούδι). Στην περιοχή όμως των Ιωαννίνων και κυρίως στο χωριό Συρράκο, χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Η «Βασίλω Αρχόντισσα» χορεύεται με 12 βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

Δόντια Πυκνά

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Ήπειρο και κυρίως στην περιοχή Ιωαννίνων, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Το όνομά του το πήρε απ’ τα λόγια που λέγονται στο τραγούδι (Δόντια πυκνά και μαργαριταρένια…). Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το Α’ μέρος έχει 12 βήματα που επαναλαμβάνονται τρείς φορές. Το Β’ μέρος αποτελείται από 16 πηδηχτά βήματα προς τη φορά. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 3/8.

Πωγωνίσιος

Χορεύεται στην περιοχή της επαρχίας Πωγωνίου Ιωαννίνων, από άνδρες και γυναίκες, µε το γνωστό τραγούδι «βασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σου». Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το Α’ μέρος έχει 6 βήματα, που επαναλαμβάνονται 6 φορές. Το Β’ μέρος αποτελείται από 24 σταυρωτά βήματα, που χορεύονται µε το αριστερό πόδι πάνω από το δεξί. Οι χορευτές πιάνονται απ’ τις παλάμες µε λυγισμένους τους αγκώνες και αρχίζουν το χορό µε το αριστερό πόδι. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 4/4 και τα 2/4.

Γιατρός

Το όνομά του το πήρε από τα λόγια του τραγουδιού που αναφέρονται «στο γιατρό το Νικολή». Ο χορός αυτός, που κατάγεται από την περιοχή Κορυτσάς της Βορείου Ηπείρου, χορεύεται σήμερα σ’ όλη την Ήπειρο, από άνδρες και γυναίκες, με λαβή των χεριών από τους καρπούς και λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα του χορού είναι 11. Στο 11ο βήμα έχουμε ένα απότομο σταμάτημα και χτυπάμε δυνατά το έδαφος με το αριστερό ή με το δεξί πόδι, ανάλογα με το πόδι που θα ξεκινήσουμε κι αυτό γιατί μπορούμε ν’ αρχίσουμε το χορό είτε με το αριστερό είτε με το δεξί. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Φεζο-Δερβέναγας

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Ήπειρο και κυρίως στην περιοχή Ιωαννίνων και Άρτας με το τραγούδι \”Δεν σ’ άρεσαν τα Γιάννενα φεζοδερβέναγα». Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το Αο μέρος που είναι αργό, χορεύεται με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες, ενώ το Βο, που είναι γρήγορο, χορεύεται με λαβή Καλαματιανού. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 4/4 και τα 2/4.

Βεργινάδα

Ο χορός αυτός, που κατάγεται από το Ζαγόρι της Ηπείρου, χορεύεται στην Ήπειρο και κυρίως στο χωριό Συρράκο των Ιωαννίνων, από άνδρες και γυναίκες, με τα ίδια ακριβώς βήματα που χορεύεται και η «Βασίλω η Αρχόντισσα». Το όνομά του το πήρε από τα λόγια του τραγουδιού «Δένδρο είχα την καλή μου μωρ’ βεργινάδα μ’ κτλ». Εδώ η «βεργινάδα» έχει μεταφορική σημασία και εννοεί την λεβεντόκορμη και λιγερόκορμη κόρη.

Γιάννη Κώστας

Χορεύεται στο χωριό Συρράκο των Ιωαννίνων, από άνδρες και γυναίκες, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Λέγεται πως ο χορός πήρε τ’ όνομα του γνωστού αγωνιστή Γιάννη-Κώστα απ’ το Κράψι Ιωαννίνων, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά την επανάσταση του 1821, όπως την επανάσταση και καταστροφή του Συρράκου, την άλωση της Άρτας μαζί με το Ράγκο, την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου μαζί με το Μάρκο Μπότσαρη και σε πολλές άλλες μάχες. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

• Θεσσαλικοί

Στην Θεσσαλία τόσο πολύ εκτιμήθηκε η άσκηση του χορού κατά την αρχαιότητα, ώστε οι κάτοικοι αποκαλούσαν τους άρχοντες και τους αρχηγούς τους «προορχηστηρας», δηλ. προηγουμένους στο χορό. Αυτό φαίνεται στις επιγραφές των ανδριάντων που στήνονταν στους ανδραγαθούντες.
Μία απ’ τις επιγραφές αυτές λέγει «Εις τον Ελατίωνα, επειδή καλώς εχόρευσεν εις την μάχην, ο δήμος εγείρει τον ανδριάντα τούτον». Εκτός όμως από αυτό καμία αρχαία τελετή δεν γίνονταν χωρίς όρχηση. Η Θεσσαλία, εκτός από τον περίφημο κάμπο της, έχει και ψηλά βουνά. Στην περιοχή αυτή δημιουργήθηκε ένα έντονο θρησκευτικό συναίσθημα. Εκεί, σύμφωνα με τον θρύλο, υπήρξε η έδρα του ελληνικού Δωδεκάθεου. Η ιστορική λοιπόν προέλευση του τόπου, είναι άμεσα θρησκευτική, κι αυτή την θρησκευτικότητα εκφράζουν και οι Θεσσαλικοί χοροί. Θρησκευτική λοιπόν μεγαλοπρέπεια και βραδύτητα διακρίνει τους Θεσσαλικούς χορούς.

Καραγκούνα

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σ’ ολόκληρη τη Θεσσαλία, με λαβή των χεριών από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Σχετικά με την προέλευση της λέξεως Καραγκούνα, επικρατούν διάφορες εκδοχές. Μία εκδοχή είναι ότι πήρε τ’ όνομά της από τους Καραγκούνηδες, που είναι κάτοικοι της Θεσσαλίας και ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Άλλη εκδοχή είναι ότι προήλθε από το Καρά – γκούνα, που σημαίνει μαύρη γούνα. Στην Θεσσαλία, συνήθως, αρχίζουν με την σβαρνιάρα ή τη χοντρή Καραγκούνα όπως τη λένε, που χορεύουν συνέχεια μπροστά, προς τη φορά, με τα ίδια βήματα του συρτού αλλά πολύ βαριά και αργά, και με το τραγούδι «Καραγκούνα πάει στη βρύση». Αφού χορέψουν αρκετές φορές τη σβαρνιάρα, το γυρίζουν μετά στην Καραγκούνα με το τραγούδι «Αντε Καραγκούνα – γκούνα Καραγκούνα», Είναι αργός και μεγαλοπρεπής χορός. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 4/4 και τα 2/4. Αποτελείται από τρία μέρη των 8 βημάτων, και (2 χ 12) Καλαματιανό.

Πέρα Στον Πέρα Μαχαλά

Είναι Θεσσαλικός χορός που χορεύεται από γυναίκες, κυρίως στην περιοχή της Καρδίτσας, µε λαβή των χεριών απ’ τους αγκώνες (αγκαζέ) και µε το τραγούδι (πέρα στον πέρα μαχαλά). Παλιότερα στους παραδοσιακούς γάμους, ήταν ο χορός της νύφης. Αρχική θέση είναι η προσοχή µε μικρή στροφή του σώματος προς τα δεξιά.

Πηλιορείτικος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στο Πήλιο, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Αντίθετα µε τους άλλους θεσσαλικούς χορούς, που χορεύονται αργά, είναι πολύ γρήγορος. Αποτελείται από 12 βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4.

Σβαρνιάρα ή Γιούργια

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Θεσσαλία με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Είναι αργός χορός, που χορεύεται σε κύκλο ή και ζευγάρια, με το τραγούδι «γιούργια στα παλιούργια ή το νερό στο ρέμα». Σβαρνιάρα επίσης στη Θεσσαλία, ονομάζουν και την (χοντρή) Καραγκούνα που χορεύουν συνέχεια μπροστά, προς τη φορά. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη.

• Θρακιώτικοι

Σουφλιουτούδα

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σ’ όλη τη Θράκη και κυρίως στο Σουφλί με λαβή των χεριών σταυρωτά (χιαστί), το αριστερό χέρι δηλ. της προηγούμενης πάνω από το δεξί της επόμενης. Αρχική θέση είναι η προσοχή και το μουσικό μέτρο τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη των 6 βημάτων. Το πρώτο μέρος είναι αργό, το δεύτερο γρήγορο.

Γίκνα

Είναι συρτός χορός της Θράκης που χορεύεται στη Καρωτή Διδυμοτείχου από άνδρες και γυναίκες, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Οι άνδρες πιάνονται όλοι μαζί μπροστά, και ακολουθούν όλες οι γυναίκες, πίσω. Είναι γρήγορος χορός, με πολλή ζωντάνια, που χορεύεται το Σαββατόβραδο στο σπίτι της νύφης, «Γίκνα», ονομάζουν τη μπογιά εκείνη (χρώμα πορτοκαλί), με την οποία οι φίλες της νύφης, όταν πάνε στο σπίτι της, βάφουν τα νύχια και την τελευταία φάλαγγα των δαχτύλων. Έτσι λοιπόν ονομάζουν και το χορό. Ο χορός αποτελείται από 8 βήματα που χορεύονται σε κύκλο. Αρχική θέση είναι η προσοχή με μικρή στροφή του σώματος προς τη φορά.

Αραδιαστείτε Στο Χορό

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Θράκη, με λαβή των χεριών απ’ τα ζωνάρια, και με το τραγούδι «αραδιαστείτε στου χορό», απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά του. Ο χορός αποτελείται από 6 βήματα, που εκτελούνται με μία τρεμουλιαστή κίνηση ολοκλήρου του σώματος. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Ζωναράδικο

Ονομάζεται ζωναράδικος, γιατί οι χορευτές πιάνονται από τα ζωνάρια (ζουνάρια). Είναι ανδρικός χορός και κυρίως των γερόντων, που όταν χορεύουν σκύβουν λίγο μπροστά. Βέβαια, όπως παρατηρούμε πολλοί ζωναράδικοι χοροί, που χορεύονται με 6 με 8 και με 12 βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή των ποδιών, ενώ συγχρόνως το σώμα σκύβει ελαφρά μπροστά. Το μουσικό μέτρο είναι τα 4/4 και τα 2/4.

• Κρητικοί

Συρτός Χανιώτικος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, σε όλη την Κρήτη, αλλά κυρίως στα Χανιά, απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά του, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Ο χορός αποτελείται από μικρά στρωτά βήματα που εκτελούνται απ’ όλους τους χορευτές συγχρόνως χωρίς μεγάλα πηδήματα και καθίσματα. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές του «Συρτού χανιώτικου», που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Ο χορός αποτελείται από 11 βήματα, που χορεύονται σε 12 χρόνους. Μπορούμε λοιπόν, το τελευταίο βήμα να το μετρήσουμε (11, 12). Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Σούστα

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, σ’ όλη την Κρήτη που παρατάσσονται σε δύο ζυγούς, ο ένας απέναντι στον άλλο (αντικριστά). Στην αρχή, μπορούν να αρχίζουν το χορό σε κύκλο με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Στη συνέχεια, και αφού επαναλάβουν αρκετές φορές τα βήματα της σούστας, σπάει ο κύκλος και έρχονται αντιμέτωποι σε δύο ζυγούς. Η σούστα φαίνεται ότι είναι ο αρχαίος «πυρρίχιος». Με την είσοδο όμως της γυναίκας στο χορό, ο χαρακτήρας άλλαξε και από καθαρά πολεμικός, που ήταν, έγινε ερωτικός ή ερωτοπολεμικός. Τ’ όνομά της το πήρε, μάλλον, απ’ το Ιταλικό \”Susta\” (ελατήριο), επειδή κατά την εκτέλεση των βημάτων οι χορευτές σουστάρουν, κάνουν δηλαδή ένα μικρό ανεβοκατέβασμα, όπως ακριβώς το ελατήριο, στις «κατά γόνυ» αρθρώσεις και την «ποδοκνημική».

Στη σούστα οι χορευτές χορεύουν στις άκρες των ποδιών με μικρό βήματα, ελαφρά λυγισμένα γόνατα και με ρυθμικές ταλαντεύσεις του κορμού, που στην Κρήτη τις λένε «κοκκαλιές» ή «τσακίσματα». Η σούστα αποτελείται από βήματα σημειωτών, που γίνονται δηλ. επί τόπου, ή προχωρητά, που γίνονται μπροστά, πίσω, δεξιά και αριστερά, από αλλαγές (ψαλίδια), και από πλάγια βήματα. Τα βήματα του χορού είναι 12 και ο ρυθμός, δηλαδή το μέτρημα των βημάτων, όπως του Καλαματιανού (1 – 2, 3, 4 – 5, 6, 7 – 8, 9, 1 0- 11, 12). Αρχική θέση είναι η προσοχή των ποδιών και μουσικό μέτρο τα 2/4. Αρχίζουμε το χορό με το αριστερό πόδι.

Πεντοζάλης

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε όλη την Κρήτη, µε λαβή των χεριών απ’ τους ώμους. Τ’ όνομά του το πήρε από την Κρητική λέξη «Ζάλο» που σημαίνει βήμα, και επειδή ο χορός αποτελείται από πέντε «Ζάλα», όπως το μετράνε οι Κρητικοί, λέγεται Πεντοζάλης. Οι Κρητικοί αρχίζουν µε σιγανό (κοντυλιές όπως τις λένε), και μετά το γυρίζουν στο γρήγορο. Ο χορός αποτελείται από 8 πηδηχτά βήματα που χορεύονται πάντα στα δάχτυλα. Οι χορευτές αρχίζουν το χορό άλλοτε µε το αριστερό πόδι, άλλοτε µε το δεξί. Και στις δύο περιπτώσεις όμως εκτελούν τα ίδια βήματα µε διαφορετική αρίθμηση. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Καστρινός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην περιοχή Ηρακλείου, αλλά και σ’ ολόκληρη την Κρήτη με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Αντιπροσωπευτικός του ευέλικτου στοιχείου που χαρακτηρίζει τους Κρητικούς χορούς, χορεύεται στα δάχτυλα με γρήγορα και πηδηχτά βήματα. Τ’ όνομά του το πήρε από το Ηράκλειο που λέγονταν άλλοτε «ΚΑΣΤΡΟ» και Μαλεβυζιώτικος από την περιφέρεια της Μαλεβυζίας. Ο χορός αποτελείται από 8 βήματα που χορεύονται μία φορά με το δεξί πόδι προς τη φορά, και μία προς τα πίσω, αντίθετα δηλαδή της φοράς, με το αριστερό πόδι. Βέβαια, για να προχωράει ο κύκλος, τα βήματα προς τα πίσω γίνονται πιο μικρά. Όταν ολοκληρώσουν έναν κύκλο, ή και πιο μπροστά ακόμη, συνηθίζουν οι Κρητικοί να χορεύουν και μπροστά-πίσω, δηλαδή 8 βήματα με το δεξί πόδι προς το κέντρο του κύκλου, και 8 με τα νώτα προς τα πίσω με το αριστερό πόδι. Ο Καστρινός λέγεται και πηδηχτός, επειδή τα βήματά του χορεύονται όλα πηδηχτά, στα δάχτυλα. Αρχική θέση είναι η προσοχή.

• Μακεδονικοί

Ακριτικός ή Μπουφιώτικος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες στο χωριό Ακρίτα ή Μπούφι Φλώρινας απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά του. Αποτελείται από 12 βήματα. Το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4.

Αναστασία ή Προσωτσάνη

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Προσωτσάνη του Ν. Δράμας με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και με το τραγούδι «πάει Ναστάσιά να φέρ’ νερό και σεις να μη της δώσητε». Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 6/8.

Γερακίνα

Χορεύεται από γυναίκες στη Νιγρίτα της Μακεδονίας. Ο χορός αποτελείται από τρία μέρη. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 7/8.

Καστοριανός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Μακεδονία, και κυρίως στην περιοχή Καστοριάς απ’ όπου πήρε και τ ‘ όνομά του, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και με το τραγούδι «Πηνελόπη Καρανά ποια θα κάνεις πεθερά». Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από 3 μέρη.

Λεβέντικος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στα χωριά . Άλωνα και Ακρίτα του Ν. Φλωρίνης, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Στο Κρατερό υπάρχει η ίδια ονομασία (Λεβέντικος) µε διαφορετικά όμως βήματα και μουσική. Ο χορός αποτελείται από 15 βήματα που μπορούμε να χωρίσουμε σε τρία πεντάρια. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 9/8.

Γεροντικός

Χορεύεται από γέροντες στα Άλωνα του Ν. Φλώρινας, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες. Είναι βαρύς και μεγαλοπρεπής χορός όπως, ακριβώς, ταιριάζει στους γέροντες. Με το χορό αυτό οι γέροντες θέλησαν να συγκριθούν µε τους νέους και να τους δείξουν ότι, παρ’ όλη την ηλικία τους, μπορούν να χορέψουν. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα, που τα χωρίζουμε σε 3 τετράδες. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρα τα 3/4.

Πάρταλος

Είναι ανδρικός χορός που χορεύεται στην Πυλαία ή Καπουτζήδα της Θεσσαλονίκης, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες, ή και από τους ώμους. Αποτελείται από 6 βασικά βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Σαμαρίνας

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στα χωριά της Πίνδου, Ηπείρου, Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Είναι όμως ο Εθνικός χορός της Σαμαρίνας. Χορεύεται όπως ακριβώς ο Συρτός στα τρία, με το τραγούδι «Παιδιά απ’ τη Σαμαρίνα». Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Γκάιντα

Χορεύεται από άνδρες σε πολλά μέρη της Μακεδονίας και κυρίως στη περιοχή της Φλώρινας, με λαβή των χεριών απ’ τους ώμους. Αποτελείται από δύο μέρη των 6 και των 8 βημάτων. Το πρώτο μέρος είναι αργό , το δεύτερο μέρος γρήγορο. Αρχική θέση είναι η προσοχή και το μουσικό μέτρο είναι τα 4/4 και τα 2/4.

Συρτός Άνω Ορεινής Σερρών

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Άνω Ορεινή Σερρών, απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά του, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Αποτελείται από 12 βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή, και μουσικό μέτρο τα 2/4.

30ος Αντικριστός Μακεδονίας

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, ο ένας απέναντι στον άλλο, δηλαδή η ντάμα απέναντι από τον καβαλιέρο (αντικριστά) και σε απόσταση 3-4 μέτρα: Στο δεξί χέρι κρατάνε όλοι μαντήλι που το κουνάνε στο ρυθμό του χορού. Το αριστερό χέρι οι μεν γυναίκες το βάζουν στη μεσολαβή, οι δε άνδρες πίσω στη μέση. Ο χορός αποτελείται από 4 βήματα που εκτελούνται μια φορά με το δεξί και μία με το αριστερό πόδι. Με τα βήματα αυτά γίνονται διάφοροι σχηματισμοί.

Νικολός

Χορεύεται από γυναίκες στη Μακεδονία και κυρίως στην περιοχή της Σιάτισκτας με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Μόλις, όμως, αρχίσει ο χορός οι χορεύτριες ξεπιάνονται απ’ τα χέρια και γυρίζουν προς τη φορά, ενώ συγχρόνως το δεξί τους χέρι στηρίζεται με την παλάμη στον αριστερό ώμο της προηγούμενης και με το αριστερό τους πιάνουν το δεξί χέρι της επόμενης που βρίσκεται στον αριστερό τους ώμο. Αρχική θέση είναι η προσοχή και το μουσικό μέτρο τα 4/4 και τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος έχει 30 βήματα και το δεύτερο 24.

Συρτός Μακεδονίας

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Πυλαία ή Καπουτζήδα της Θεσσαλονίκης, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Το μουσικό μέτρο του χορού είναι τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα.

• Νησιώτικοι

Κερκυραϊκός

Χορεύεται από γυναίκες µε λαβή των χεριών στις παλάμες και δύο άνδρες, ο ένας μπροστά και ο άλλος πίσω και που κάνουν διάφορα πηδήματα, καθίσματα και στροφές. Επίσης χορεύεται και ζευγάρια το ένα πίσω από το άλλο. Το κάθε ζευγάρι έχει μέτωπο προς τη φορά και πιάνεται απ’ τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Το άλλο χέρι, που βρίσκεται προς τα έξω, το βάζουν στη μεσολαβή. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα.

Αϊ Γιώργης

Χορεύεται από γυναίκες στην Κέρκυρα με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Όλες οι χορεύτριες κρατούν μεγάλα λεπτά μαντήλια διαφόρων χρωμάτων. Όπως βρίσκονται στον κύκλο, κρατούν με το ένα τους χέρι τη μια άκρη του μαντηλιού και με το άλλο την άλλη, ενώ συγχρόνως πιάνουν και την άκρη του μαντηλιού της επόμενης με το αριστερό χέρι και της προηγούμενης με το δεξί. Τα χέρια τώρα είναι προς τα κάτω και τα μαντήλια μπροστά σχηματίζουν μια ευθεία γραμμή. Χορεύουν με το γνωστό τραγούδι «Κάτω, στον ‘Αη – Γιώργη στο κρύο το νερό…», Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στον άδικο θάνατο από τους Τούρκους, του γιου του αυτοκράτορα Ανδρόνικου που λέγονταν Γιάννης. Ανήκει δηλαδή στον κύκλο των ακριτικών τραγουδιών που υμνούσαν τα κατορθώματα των ακριτών του βυζαντινού Κράτους. Λέγεται πως ο χορός αυτός ήρθε στην Κέρκυρα από τους Παξούς. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από 10 βήματα.

Τράτα

Είναι κυκλικός χορός που χορεύεται από γυναίκες στην περιοχή Μεγάρων συνήθως το Πάσχα µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες σταυρωτά. Δηλαδή το αριστερό χέρι της προηγούμενης πάνω από το δεξί της επόμενης. Ο χορός παριστάνει τις κινήσεις που κάνουν οι ψαράδες όταν τραβάνε τα δίχτυα της τράτας γι αυτό πήρε και τ’ όνομα Τράτα. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4.

Ικαριώτικος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Ικαρία απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά του, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Μπάλος

Ο Μπάλος είναι ερωτικός χορός που χορεύεται ζευγάρια σε όλα σχεδόν τα νησιά του Αιγαίου. Ο καβαλιέρος βλέπει µε χαμόγελο πάντοτε προς τη ντάμα και προσπαθεί να της εκφράσει την εσωτερική του ερωτική διάθεση, ενώ εκείνη, χαμηλοβλεπούσα αποφεύγει τις προκλήσεις. Μπάλοι υπάρχουν πάρα πολλοί. Όλους, όμως, τους διακρίνουν τα ίδια στρωτά βήματα που στηρίζονται στην «προµενάντ βαλς». Ο Μπάλος αποτελείται: 1) από βήματα «προµενάντ βαλς», 2) από πλάγια, και 3) από σταυρωτά. Όλα τα ζευγάρια όμως που χορεύουν δεν εκτελούν τις ίδιες ποικιλίες. Το κάθε ζευγάρι εκτελεί όποια ποικιλία θέλει, όποτε θέλει και όσες φορές. Επειδή όμως πιστεύω, ότι ο χορός εντυπωσιάζει περισσότερο όταν όλα τα ζευγάρια εκτελούν συγχρόνως τις ίδιες ποικιλίες, και μάλιστα όταν παρουσιάζεται από οργανωμένα χορευτικά συγκροτήματα.

Σηλυβριανός Συρτός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Πήρε τ’ όνομά του από την Σηλυβρία του Εύξεινου Πόντου. Συνήθως. ο χορός μπαίνει μπροστά από τον Μπάλο. Χορεύεται όμως και ανεξάρτητα. Οι χορευτές μπαίνουν στον κύκλο τού χορού µε πρώτο τον καβαλιέρο και δεύτερη την ντάμα. Έτσι, εναλλάξ όπως είναι, αρχίζουν το χορό. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4. Ο χορός στηρίζεται στην «προµενάντ βαλς».

Κορακιανίτικος

O χορός αυτός, που χορεύεται στην Κέρκυρα από γυναίκες, αποτελείται από δυο μέρη. Το πρώτο μέρος που έχει 8 περπατητά βήματα (4 δεξιά – 4 αριστερά), χορεύεται με λαβή απ’ τις παλάμες. Το δεύτερο μέρος που αποτελείται από 8 πηδηχτά βήματα (4 δεξιά – 4 αριστερά), χορεύεται με λαβή από τους ώμους. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Συρτός Ρόδου

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και με το τραγούδι «Μισεύω και τα μάτια μου». Πρώτος μπαίνει στον κύκλο ο καβαλιέρος και μετά η ντάμα. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη των 11 βημάτων. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Δωδεκανησιακή Σούστα

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε όλα τα Δωδεκάνησα, µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες, σταυρωτά, όπως και στην Τράτα και µε το γνωστό τραγούδι «Πέρα στον πέρα κάμπο». Σούστες χορεύονται στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα και την Κύπρο. Τ’ όνομά τους το πήραν µάλλον από το Ιταλικό \”Susta\” (ελατήριο). Επειδή κατά την εκτέλεση των βημάτων οι χορευτές σουστάρουν, κάνουν δηλ. ένα μικρό ανεβοκατέβασμα, όπως ακριβώς το ελατήριο, στις «κατά γόνυ» αρθρώσεις και την «ποδοκνημική». Οι χορευτές στη σούστα χορεύουν στις άκρες των ποδιών με μικρά και ρυθμικά βήματα. Ο χορός αποτελείται από πλάγια βήματα και από βήματα που γίνονται προς το κέντρο του κύκλου και προς τα πίσω. Στο κέντρο του κύκλου μπορεί να χορεύει και ένα ζευγάρι που άλλοτε κρατιέται από τα χέρια και άλλοτε αποχωρίζεται. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

• Πελοποννησιακοί

Τσακωνικός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Τσακωνιά της επαρχίας Κυνουρίας, του Νοµού Αρκαδίας, από την οποία πήρε και τ’ όνοµά του, µε λαβή των χεριών από τους αγκώνες (αγκαζέ). Ο χορός αναπαριστάνει την είσοδο και έξοδο του Θησέα από το λαβύρινθο. Γι’ αυτό, όταν χορεύεται, κουλουριάζει όπως το φίδι. Είναι ο χορός που χόρεψε ο Θησέας µε τους συντρόφους του, όπως έμεινε να λέγεται παραδοσιακά. Όταν όμως θέλει να ξεκουλουριάσει, ο πρωτοχορευτής γυρίζει αμέσως δεξιά µε την πλάτη προς τους υπόλοιπους. Όταν ξεκουλουριάσουν, οι δύο πρώτοι χορευτές, κάνουν καμάρα για να περάσουν οι άλλοι από κάτω.

Το ότι ο χορός χορεύεται στην Τσακωνιά, δεν πρέπει να µας φαίνεται καθόλου παράξενο, από το γεγονός ότι πολλές φορές έγιναν μετακινήσεις από την Κρήτη στην Πελοπόννησο και από την Πελοπόννησο στην Κρήτη, ανάλογα βέβαια µε τις συνθήκες που δημιουργούσαν οι πόλεμοι και οι καταστροφές.

Καρυάτιδων

Χορεύεται από γυναίκες, στην Αράχοβα της Πελοποννήσου. (Παλιότερα η Αράχοβα λεγόταν Καρυαί). Αρχική θέση είναι η προσοχή και το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4 και τα 7/8. Ο χορός στηρίζεται στην «προμενάντ Βάλς». Οι χορεύτριες σχηματίζουν δύο κύκλους, ένα δηλ. εσωτερικό και έναν εξωτερικό, µε λαβή των χεριών από τις παλάμες. Οι χορεύτριες του εξωτερικού κύκλου που βρίσκονται στα κενά του εσωτερικού, σηκώνουν τα χέρια τους ψηλά και τα περνούν πάνω από τα κεφάλια των χορευτριών του εσωτερικού κύκλου. Έτσι σχηματίζουν έναν κύκλο και αρχίζουν το Α’ μέρος του χορού. Ο χορός αποτελείται από 2 μέρη. Το Α’ μέρος έχει 6 βήματα. Το Β’ μέρος αποτελείται από δύο δωδεκάρια Καλαματιανό.

Συρτός

Ο Συρτός ή Καλαματιανός είναι ο πιο γνωστός παραδοσιακός χορός που χορεύεται σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, απ’ όλους τους Έλληνες, µε μικρές παραλλαγές στις διάφορες περιοχές. Φαίνεται πως είναι ο αρχαίος «όρµος», όπως τον ονομάζει ο Λουκιανός και προέρχεται από πολύ παλιά εποχή. Κι αυτό, γιατί οι απεικονίσεις χορών σε διάφορα αρχαία αγγεία και τοιχογραφίες έχουν πολλά από τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Μαρτυρία επίσης για την αρχαία καταγωγή του συρτού χορού µας δίνει και η επιγραφή του 1ου µ.χ. αιώνα από θρησκευτικό πανηγύρι στη Βοιωτία, στο ιερό του Απόλλωνος που βρισκόταν στο όρος Πτώο κοντά στην Κωπαΐδα. Η μαρμάρινη αυτή επιγραφή, που στήθηκε προς τιμή κάποιου Επαμεινώνδα, αναφέρει τα εξής: «τάς πατρίους ποµπάς μεγάλας και την των συρτών πάτριων όρχησιν θεοσεβώς ετετέλεσε». Η λέξη λοιπόν «πάτριο» μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι συρτοί χοροί υπήρχαν πολύ πιο μπροστά από τον 1ο αιώνα και κληροδοτήθηκαν στους αρχαίους προγόνους µας απ’ τους πατέρες τους. Τέλος, βλέπουμε ότι η επιγραφή αναφέρεται σε πολλούς συρτούς χορούς, κάτι δηλ. που συναντάμε και σήμερα σ’ ολόκληρη την Ελλάδα.

Σχετικά µε την προέλευση της λέξεως Καλαματιανός, που την συναντάμε στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, γιατί ο χορός έχει κι άλλα ονόματα όπως συρτός, ίσιος κλπ, πολλοί πιστεύουν πως ονομάστηκε έτσι από την πόλη της Καλαμάτας, όπως συμβαίνει και µε πολλούς άλλους Νεοελληνικούς χορούς που πήραν το όνομά τους απ’ την περιοχή που χορεύονται (Πωγωνίσιος, Ζαγορίσιος, Κρητικός). Εάν όμως προσέξουμε τα λόγια του τραγουδιού που συνοδεύουν το χορό τα πράγματα παρουσιάζονται διαφορετικά «Κι αν πας στην Καλαμάτα κι ερθείς µε το καλό, φέρε µου ένα μαντήλι να δέσω στο λαιμό». Μιλάει λοιπόν το τραγούδι για μεταξωτό μαντήλι που ζητάει κάποια να της φέρει ο καλός της αν τύχει και πάει στην Καλαµάτα, το περίφημο της εποχής εκείνης βιοτεχνικό κέντρο στην επεξεργασία μεταξιού, και γυρίσει πίσω µε το καλό. Τα λόγια αυτά του τραγουδιού µας βεβαιώνουν απόλυτα πως ο χορός αυτός δεν χορευόταν µόνο στην Καλαµάτα αλλά και σ’ άλλες περιοχές της Ελλάδας. Πιστεύω λοιπόν πως ο Καλαματιανός πήρε το όνομά του όχι απ’ την πόλη της Καλαμάτας, αλλά απ’ τα λόγια του χορού που αναφέρονταν στο μεταξωτό μαντήλι, ιερό σύμβολο κάθε παραδοσιακής γαμήλιας τελετής, και που αποτελούσαν ένα από τα πιο συνηθισμένα τραγούδια.

Τα βασικά του βήματα είναι 12 και χορεύονται συγχρόνως απ’ όλους τους χορευτές. Μόνον ο πρώτος χορευτής, ο κορυφαίος, αυτός δηλ. που σέρνει το χορό, κάνει πολλές παραλλαγές φιγούρες, όπως π.χ. στροφές, πηδήματα, ψαλίδια, καθίσματα κλπ. Όταν όμως ο χορός παρουσιάζεται από οργανωμένο χορευτικό συγκρότημα ή από μαθητές σχολείων για χορευτική επίδειξη, τότε όλες οι παραλλαγές του χορού εκτελούνται συγχρόνως από όλους τους χορευτές. Η λαβή των χεριών γίνεται απ’ τις παλάμες. Αρχική θέση είναι η προσοχή, µε μικρή στροφή ολόκληρου του σώματος προς τα δεξιά. Η μουσική του Καλαματιανού είναι το μέτρο των 7/8.

Τσάμικο

Οι Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί στην πλειοψηφία τους είναι κυκλικοί, κι αυτό γιατί βασικό σχήμα έχουν τον κύκλο (ημικύκλιο). Υπάρχουν βέβαια και χοροί που χορεύονται αντικριστά (αντικριστοί) και άλλοι που χορεύονται σε ζευγάρια. Οι κυκλικοί χοροί κατάγονται από την αρχαία εποχή, από τότε που χορεύονταν γύρω στη «θυµέλη» κοντά στην οποία βρίσκονταν και οι αυλητές. Από τότε προέρχεται και το σημερινό έθιμο οι λαϊκοί οργανοπαίχτες να κάθονται στο κέντρο του κυκλικού χορού. Τους κυκλικούς χορούς ανάλογα µε το ρυθμό τους, τους διαιρούμε σε δύο βασικές κατηγορίες, τους συρτούς και τους πηδηχτούς. Στους συρτούς, που είναι στρωτοί και διακρίνονται για τη σεμνότητα, την απλότητα και την αρμονία, ανήκει ο Καλαματιανός, ενώ, στους πηδηχτούς ανήκει ο Τσάμικος που εκφράζει τη λεβεντιά, την παλληκαριά και την αντρειοσύνη Είναι χορός µε πολλές φιγούρες, άλματα, χτυπήματα και γονατίσματα.

Ο Τσάμικος, που λέγεται και κλέφτικος, επειδή χορεύονταν από τους αρματολούς και κλέφτες, είναι ο πιο λεβέντικος και χαρακτηριστικός απ’ όλους τους Ελληνικούς χορούς. Παλιότερα ήταν ανδρικός χορός, σήμερα χορεύεται και από γυναίκες που σχηματίζουν εσωτερικό ημικύκλιο μπροστά από τους άνδρες. Η χορευτική αυτή διάταξη, δηλ. οι άνδρες πιασμένοι από τα χέρια στον εξωτερικό κύκλο και οι γυναίκες μπροστά από τους άνδρες στον εσωτερικό, µε την οποία χορεύουν και σήμερα ακόμη σε πολλές περιοχές και κυρίως στα χωριά της Ηπείρου, καθιερώθηκε από σεμνότητα για να µην κρατάει ο νέος το χέρι της νέας μέχρι να έρθει η σειρά τους να χορέψουν.

Το όνομά του ο Τσάμικος το πήρε από την Τσαμουριά, περιοχή της Παραμυθιάς και μερικών άλλων χωριών του Νομού Θεσπρωτίας. Τα βήματά του ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή. Συνήθως στα χωριά, όταν συμμετέχουν και οι γυναίκες, χορεύεται µε 8 ή 10 βήματα και πολύ περιορισμένα µε 12. Φιγούρες εκτελεί µόνο ο πρώτος άνδρας, ενώ οι υπόλοιποι (άνδρες και γυναίκες) ακολουθούν µε τα απλά βήματα του χορού. Όταν όμως ο χορός χορεύεται µόνο από άνδρες, τότε είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε βήματα και μάλιστα όταν ο πρωτοχορευτής είναι «μερακλής;» και χορεύει «στον τόπο» όπως συνηθίζουν να λένε στα χωριά. Σήμερα έχει καθιερωθεί πια να χορεύεται και µε 12 βήματα στα σχολεία, διαφορετικά βέβαια από τα 12 βήματα που χορεύουν στα χωριά, και από οργανωμένα χορευτικά συγκροτήματα που για να εντυπωσιάζουν περισσότερο εκτελούν συγχρόνως όλοι οι χορευτές τις ίδιες φιγούρες που συνήθως στα πανηγύρια εκτελεί ο πρώτος. Όπως στον Καλαματιανό, έτσι και στον Τσάµικο έχουμε πολλές παραλλαγές (φιγούρες). Η λαβή των χεριών γίνεται απ’ τις παλάμες µε λυγισμένους τους αγκώνες. Το μέτρο του χορού είναι τα 3/4. Κατά την αρχική θέση του χορού, το δεξί πόδι σταυρώνει πάνω από το αριστερό στα δάχτυλα.

• Χοροί Ανατολικής Ρωμυλίας

Η Ανατολική Ρωμυλία είναι το Νοτιοανατολικό τμήμα της Βουλγαρίας που μέχρι το 1361 ανήκε στη Θράκη. Με την κατάληψη όμως της Θράκης το 1361 από τους Τούρκους και µε την επέμβαση των τότε ισχυρών της γης που παραβίασαν κάθε ανθρώπινο δίκαιο η Ελληνικότατη Ανατολική Ρωμυλία αποσπάσθηκε από την αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας και έγινε αυτόνομη ηγεμονία. Το 1886 µε την υποστήριξη της Ρωσίας προσαρτήθηκε στη Βουλγαρία. Άρχισε λοιπόν ο εξοντωτικός αγώνας των Βουλγάρων ενάντια στους Έλληνες της περιοχής αυτής, με σκοπό να μεταβάλουν τον Εθνολογικό τους χαρακτήρα και την Εθνική τους συνείδηση.
Η Αθάνατη, όμως, Ελληνική ψυχή και το αθάνατο Ελληνικό πνεύμα, όχι μόνο δεν κάμφθηκαν, αλλά απεναντίας άρχισαν τον αγώνα της επικρατήσεως και της επιβουλής, τον αγώνα των πνευματικών κατακτήσεων. Έτσι βλέπουμε το 1876 να ιδρύονται στη Φιλιππούπολη τα «Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια» με ανώτερο παρθεναγωγείο και νηπιαγωγείο για τη μόρφωση και την πνευματική καλλιέργεια των Ελληνοπαίδων. Οι ίδιοι οι Βούλγαροι αναγνωρίζουν την πρόοδο και την υπεροχή των Ελλήνων στο εμπόριο, στις τέχνες και την πνευματική καλλιέργεια. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς τη δύναμη της επιδράσεως του Ελληνικού στοιχείου στη χώρα αυτή, και πως δεν ήταν δυνατόν να δεχθούν την επίδραση ενός κατώτερου πνευματικού λαού όπως ήταν οι Τούρκοι και οι Βούλγαροι. Διατήρησαν, έτσι, όλες τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προγόνων τους, τις παραδοσιακές τους ρίζες, όπως τα ήθη και τα έθιμα, τους χορούς και τα τραγούδια. Όταν λοιπόν το 1920 απελευθερώθηκε η Θράκη και επέτρεψαν στους Έλληνες να γυρίσουν στην Ελλάδα, ο μόνος θησαυρός που έφεραν μαζί τους ήταν οι χοροί και τα τραγούδια τους, που χορεύουν και σήμερα στη Μακεδονία και στην Θράκη όπου εγκαταστάθηκαν, με νοσταλγία πάντοτε για τη γη που είχαν ποτίσει με ιδρώτα και αίμα και τώρα κατοικείται από ξένους. Κι αυτά τα λίγα, για όσους αμφιβάλλουν για την Ελληνικότητα των χορών της Ανατολικής Ρωμυλίας.

Καστρινός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες που προέρχονται από την Ανατολική Ρωμυλία, στη Μακεδονία και κυρίως στη Θράκη, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Ο χορός αποτελείται από 8 βήματα. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Τσέστος

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Θράκη, με λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες και με λυγισμένους τους αγκώνες, ή από τα ζωνάρια. Φαίνεται ότι είναι ζωναράδικος. Είναι κι αυτός χορός της Ανατολικής Ρωμυλίας. Αποτελείται από 6 βήματα που γίνονται γρήγορα και πηδηχτά. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 4/4 και τα 2/4.

Τριπάτι ή Ποδαράκι

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Μακεδονία και Θράκη που προέρχονται από την Ανατολική Ρωμυλία, και µε λαβή των χεριών απ’ τις παλάμες. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη των 7 βημάτων. Αρχική θέση είναι η προσοχή και μουσικό μέτρο τα 2/4.

Τραπανιστός

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Θράκη και τη Μακεδονία. Είναι κι αυτός χορός της Ανατολικής Ρωμυλίας. Αρχική θέση είναι η προσοχή με λαβή των χεριών απ τις παλάμες. Ο χορός αποτελείται από 8 βήματα. Το μουσικό μέτρο είναι τα 2/4 και αρχική θέση είναι η προσοχή.

Latest Posts